Anter
ʻIke ʻia ia ʻo ka Kiʻi i kahi neʻe o ka ʻike a me ka moʻomeheu i hānau ʻia ma ʻEulopa i ka waena o ke kenekulia ʻumikūmāhiku, ka hapanui ma Farani, Kelemania a me ʻEnelani, a ma kekahi mau hihia i hala a hiki i ka ʻumikūmāiwa kenekulia.
ʻO kona inoa i hele mai mai kona hilinaʻi i ke kumu a holomua e like me nā mana hoʻomālamalama o ke ola kanaka. No kēia kumu, ʻo ke kenekulia 18, kahi i loaʻa ai kona pua maoli, ʻike ʻia ʻo "Age of Enlightenment".
ʻO nā postulate haʻahaʻa o ka Enlightenment i paʻa i hiki i ke kumu kanaka ke hakakā i ka pouli o ka naʻaupō, ka hoʻokalakupua a me ka hoʻomāinoino, i mea e kūkulu ai i kahi honua ʻoi aku ka maikaʻi. Ua hana kēia ʻuhane i kāna māka ma ka politika ʻEulopa, ʻepekema, hoʻokele waiwai, hana noʻeau a me ke kaiāulu o ia manawa, ke hele nei i waena o ka bourgeoisie a me ka aristocracy.
ʻO ka Hoʻolālā PalaniI kēia ʻano, e hōʻailona ia i kahi hōʻailona pilikia loa o kēia ʻano noʻonoʻo hou, ʻoiai lākou i kāpae aku i ka mōʻī absolutist ua hana lākou pēlā mai ke ʻano feudal, kahi a ka Religion a me ka Church i hoʻokani ai i kahi kuleana mua.
Nā manaʻo o ka Enlightenment
Hiki ke hōʻuluʻulu ʻia nā manaʻo ʻano o kēia neʻe e like me:
- ʻO Anthropocentrism. E like me ka hānau hou ʻana, kau ʻia ka manaʻo o ka honua i ke kanaka ma mua o ke Akua. Manaʻo ʻia ke kanaka, ke kumu a me ka noʻonoʻo, ma ke ʻano he mea hoʻonohonoho i kāna hopena, i unuhi ʻia i loko o kahi hoʻonohonoho honua, kahi e hiki ai i ke kanaka ke aʻo i nā mea e pono ai ke ola ʻoi aku ka maikaʻi. Pēlā i hānau ʻia ai ka manaʻo no ka holomua.
- Hoʻoikaika. Hoʻomaopopo ʻia nā mea āpau ma o ka kānana o ke kumu kanaka a me ka ʻike o ka honua noʻonoʻo, e hoʻokau nei i nā hoʻokalakupua, ka hoʻomana haipule a me nā ʻano manaʻo o ka psyche i kahi o ka pouli a me ka weliweli. ʻAʻole nānā maikaʻi ka hoʻomana o ka noʻonoʻo pono i ka mea kaulike ʻole, ka asymmetrical a i ʻole ka mea kaulike ʻole.
- Hoʻoikaika. Ua mālama ka mālamalama i ka loiloi a me ka wehewehe hou ʻana o ka wā i hala, a ua alakaʻi ʻia i kekahi reformism politika a me ka nohona kanaka, kahi e alakaʻi ai i ka makemake i nā utopias politika. I kēia pōʻaiapili, e lilo nā hana a Rousseau a me Montesquieu i kī ma ke ʻano o ka theoretical formulate o nā kaiāulu egalitary a me fraternal hou aku.
- ʻO Pragmatism. Kau ʻia kekahi mana o ka utilitarianism i ka manaʻo, kahi mea e hoʻolohe ai i kahi hana o ka loli o ke kaiāulu ke kuleana. ʻO ia ke kumu e komo ai kekahi mau ʻano moʻokalaleo e like me ka puke i loko o ka pilikia a me ka essay, ke aʻo ʻana i nā puke a me nā satires, nā comedies a i ʻole ka encyclopedias.
- Hoʻohālike. ʻO ka manaʻoʻiʻo i ke kumu a me ka loiloi pinepine e alakaʻi iā mākou e noʻonoʻo i ke kumu ma ke ʻano he kīnā (ʻoi aku i ka neoclassicism Farani, kahi mea koʻikoʻi loa) a me ka manaʻo hiki ke loaʻa nā hana o nā hana noʻeau ma o ka hōʻemi ʻana a me ka hana hou ʻana i kāna papa hana kumukanawai. I loko o kēia panorama nani, noho aliʻi ka ʻono maikaʻi a me nā mea maikaʻi ʻole, hōʻole ʻia ka grotesque a i ʻole nā mea kūpono ʻole.
- Kūlana Idealism. ʻO kekahi elitism i loko o kēia mana o ka manaʻo e hōʻole i nā ʻōlelo pelapela, ma ke ʻano he puʻuhonua mai nā hana kuʻi akua, nā loina retrograde a me nā hana kūpono ʻole. I nā mea pili i ka ʻōlelo, kuleana ka ʻōlelo moʻomeheu, alualu ʻia ka purism a ma nā mea noʻeau ʻaʻole i makemake ʻia nā mea noʻeau e like me ka pepehi kanaka a me nā kalaima.
- Universalism. Kūʻē i ka waiwai kūloko a me ka moʻomeheu i hoʻokiʻekiʻe ʻia ma hope o ka Romanticism, hoʻolaha ka Enlightenment iā ia iho cosmopolitan a manaʻo i kahi relatial moʻomeheu. Hoʻokipa ʻia nā puke huakaʻi, a ʻo ka exotic ma ke ʻano he kumu waiwai no ke kanaka a me ke ao holoʻokoʻa. Pēlā nō e hoʻokau ʻia ai ka moʻomeheu Greco-Roman, e noʻonoʻo ana ʻo ia ʻo "ke ao holoʻokoʻa" o nā mea e kū nei.
Ka mea nui o ka mālamalama
ʻO ka Enlightenment kahi neʻe hoʻoholo i ka moʻolelo o ka manaʻo Komohana, ʻoiai haki me nā kānāwai kuʻuna i hana ʻia i ka wā o ke au waena.
I kēlā nui, hoʻokumu i nā kumu no ka honua o kēia au a no ka puka ʻana o kēia Honua. ʻO ka ʻepekema e like me ke ʻano ʻōlelo o ka honua, a me ka hōʻiliʻili ʻana o ka ʻike, lilo i mau waiwai nui, i hōʻike ʻia e ke ʻano o ka Encyclopedia, ka hoʻomohala koke ʻana i nā mea o ka physics, optics a me ka makemakika, a i ʻole ke ʻano i ka Fine Arts o kahi Greco-Roman Neoclassicism.
ʻO ka Paradoxically, ua hoʻokumu kēia mau kumu i ka hiʻohiʻona hope o ka German Romanticism, ka mea i kūʻē i ka manaʻo aloha ʻole o ka haku mele i ke kumu hoʻohālikelike e like me ka waiwai nui o ke kanaka a me ka mea noʻeau.
Ka lua, Ua ʻike ka Enlightenment i ka piʻi ʻana o ka bourgeoisie ma ke ʻano he papa hana kaiaulu hou, e hoʻonui ʻia i loko o ke kenekulia aʻe, e hoʻokuʻu ana i ka aristocracy i kahi kuleana lua.. Mahalo i kēia, hoʻomaka ʻo ia e kamaʻilio e pili ana i nā kumukānāwai a me Liberalism, a ma hope ka Social Contract (ma ka ʻōlelo a Jean Jacques Rousseau), Utopian Socialism, a me ka hoʻokele politika, mai ka lima o Adam Smith a e puka ana kāna ʻōlelo. Ka Waiwai o nā Aupuni (1776).
Lilo ka cartography o ka honua i kumu nui, mai ka lilo ʻana o ka honua pouli a huna o ka hoʻomana medieval i honua kaulana a me ka lā o ke kumu. Kahi mea hou aʻe, ʻo nā hoʻāʻo mua i ka hoʻomaʻemaʻe a me ka hoʻomohala ʻana ma muli o ka noʻonoʻo mālamalama ma ke ʻano he haʻiʻōlelo o ke koʻikoʻi kaiaulu.
